Chuẩn hóa lại tên cá voi xám trong bộ sưu tập mẫu vật của bảo tàng lịch sử tỉnh Quảng Ninh

Dựa trên các phân tích về hình thái học của bộ xương cá voi đang được trưng bày ở Bảo tàng lịch sử tỉnh Quảng Ninh, nhóm tác giả Phạm Văn Chiến, Nguyễn Văn Quân (Viện Tài nguyên và Môi trường Biển) và Chiou-Ju Yao (Bảo tàng Khoa học Tự nhiên Quốc gia Đài Loan) đã chuẩn hóa lại tên loài cho mẫu vật từ Cá voi vây thành Cá voi xám. Kết quả nghiên cứu lần đầu tiên ghi nhận sự xuất hiện của loài Cá voi xám tại vùng biển Việt Nam.
 

 

Cá voi xám (Gray whale - Eschrichtius robustus) là loài thú biển duy nhất còn sống sót trong giống Eschrichtius thuộc họ Eschrichtidae, một trong những loài thú biển quý hiếm được ghi nhận trong Sách Đỏ thế giới. Chúng chủ yếu được tìm thấy ở các vùng biển phía Bắc Thái Bình Dương, quanh bán đảo Alaska, vùng biển phía Tây Bắc châu Mỹ và phía Đông Bắc Nga. Hàng năm vào mùa đông lạnh giá, cá voi xám thường di trú về các vùng biển phía Nam ấm áp hơn để tìm kiếm thức ăn.

Tại vùng biển Việt Nam tuy chưa có ghi nhận nào về sự xuất hiện của cá voi xám, nhưng bảo tàng lịch sử tỉnh Quảng Ninh hiện đang lưu trữ một bộ xương cá voi trưởng thành. Đây là con cá voi được phát hiện khi đã chết, trôi vào bờ biển đảo Ngọc Vừng thuộc huyện Vân Đồn, Quảng Ninh vào tháng 10 năm 1994. Mẫu vật được trưng bày với tên loài xác định là Cá voi vây (Fin whale - Balaenoptera phusalus). Nhận thấy bộ xương này mang đặc điểm của loài Cá voi xám, không phải Cá voi vây, nhóm tác giả đã thực hiện nghiên cứu nhằm kiểm tra và chuẩn hóa lại tên loài cho chính xác, phục vụ công tác tham quan, nghiên cứu và trao đổi thông tin liên quan đến mẫu vật này

Hai chuyến khảo sát đã được triển khai vào tháng 7/2011 và tháng 5/2012 để tiến hành đo đạc và thu thập các thông tin liên quan đến vật mẫu. Phương pháp thu thập số liệu dựa trên sổ tay nghiên cứu thú biển được NOAA (Cục Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ) phát hành năm 1994. Số liệu về kích thước thu thập bằng thước dây có chiều dài lần lượt là 5 mét và 50 mét. Hình thái ngoài và chi tiết các xương được chụp bằng máy ảnh Canon Ixus 110 IS.

Để định danh loài, nhóm tác giả sử dụng phương pháp hình thái học, nhận dạng dựa trên cấu trúc bộ xương. Cá voi xám và Cá voi vây là hai loài trong phân bộ Cá voi răng lược nhưng thuộc hai họ khác nhau nên có những đặc điểm hình thái cơ thể và đặc điểm hình thái bộ xương rất khác nhau.

Kết quả cho thấy bộ xương cá voi ở Bảo tàng Lịch sử Quảng Ninh là bộ xương của loài Cá voi xám (Eschrictius robustus lilljeborg, 1861). Đây có thể là mẫu vật duy nhất về Cá voi xám thu được tại vùng biển Việt Nam.