Hoạt động kiểm tra tuổi vàng bằng kỹ thuật huỳnh quang tia X ở nước ta

Bắt đầu từ ngày 1/6/2014, Thông tư số 22/2013/TT-BKHCN ngày 26/9/2013 của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) quy định về quản lý đo lường trong kinh doanh vàng và quản lý chất lượng vàng trang sức, mỹ nghệ lưu thông trên thị trường có hiệu lực thi hành. Cục An toàn bức xạ và hạt nhân đã trao đổi về việc sử dụng kỹ thuật xác định tuổi vàng bằng phân tích huỳnh quang tia X ở Việt Nam. Kỹ thuật này đã được quy định trong Phụ lục I của Thông tư 22/2013/TT-BKHCN như một phương pháp xác định tuổi vàng (hàm lượng vàng) bằng phương pháp không phá hủy mẫu.
 

Kỹ thuật phân tích huỳnh quang tia X để xác định tuổi vàng đã được các cơ sở kinh doanh vàng của nước ta sử dụng từ những năm 1980. Đây là kỹ thuật do các nhà khoa học của Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam và sau đó là Viện Khoa học vật liệu (Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam) chuyển giao cho các cơ sở kinh doanh vàng để tạo niềm tin cho khách hàng về độ chính xác của tuổi vàng được mua bán. Đây là một phương thức kinh doanh tốt để tạo niềm tin về chất lượng sản phẩm của các cơ sở kinh doanh vàng.

Độ chính xác của kỹ thuật này rất cao. Đối với loại vàng 4 số 9 thì sai số xác định hàm lượng vàng khoảng 5 phần vạn. Đối với vàng 3 số 9 thì sai số xác định khoảng 5 phần nghìn và đối với vàng nhỏ hơn 3 số 9 thì sai số khoảng 3 phần nghìn. Như vậy có thể nói là sai số của kỹ thuật này là rất nhỏ, nhỏ hơn rất nhiều so với giới hạn sai số của kết quả thử nghiệm xác định hàm lượng vàng trang sức, mỹ nghệ theo quy định tại Thông tư 22/2013/TT-BKHCN.

Thời gian phân tích một mẫu cũng rất nhanh khoảng 70-100 giây đối với loại vàng 3 và 4 số 9, và khoảng 150 giây đối với loại vàng nhỏ hơn 3 số 9. Giá phân tích một mẫu vàng hiện nay khoảng 10.000 đồng ). Giá đầu tư một thiết bị phân tích vàng như vậy ở thời điểm hiện nay khoảng 400 triệu đồng Việt Nam. Đối với một cơ sở kinh doanh vàng thì số tiền như vậy không phải quá lớn, nhưng hiệu quả đem lại rất cao, đặc biệt là uy tín trong kinh doanh. Ngoài ra, do thời gian phân tích một mẫu vàng rất nhanh, nên không nhất thiết mỗi cơ sở kinh doanh phải có một thiết bị mà có thể liên kết nhiều cơ sở hoặc đầu tư chung thông qua hiệp hội kinh doanh vàng. Vấn đề là hiệu quả kinh doanh và vẫn tuân thủ các quy định của pháp luật.

Theo thống kê của Cục ATBXHN thì hiện nay cả nước có 83 cơ sở kinh doanh vàng đã sử dụng kỹ thuật này trong xác định tuổi vàng và được cấp giấy phép của Cục ATBXHN. So với số lượng các cơ sở kinh doanh vàng trong nước thì con số này còn rất nhỏ. Trong số các cơ sở mà Cục ATBXHN đã cấp giấy phép sử dụng kỹ thuật, có nhiều cơ sở ở vùng sâu vùng xa, vùng nông thôn. Trong khi đó, nhiều cơ sở kinh doanh vàng lớn ở Hà Nội hay TPHCM vẫn chưa sử dụng kỹ thuật này. Với việc ban hành Thông tư số 22/2013/TT-BKHCN, các cơ sở kinh doanh vàng phải có trách nhiệm trang bị thiết bị phân tích tuổi vàng bằng kỹ thuật huỳnh quang tia X. Điều này sẽ tạo nhận thức đúng đắn hơn về quản lý chất lượng trong kinh doanh vàng nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Hiện nay, Cục ATBXHN chỉ quản lý về an toàn bức xạ đối với các cơ sở kinh doanh vàng sử dụng thiết bị phân tích huỳnh quang tia X. Việc cấp phép cho các cơ sở này hoạt động là trên cơ sở họ đã bảo đảm đủ các điều kiện về an toàn bức xạ (có cán bộ được đào tạo về an toàn bức xạ, thiết bị bảo đảm che chắn an toàn bức xạ cho con người và môi trường). Tuy nhiên, chất lượng phân tích tuổi vàng thì không thuộc trách nhiệm quản lý của Cục ATBXHN. Kết quả phân tích phụ thuộc vào kỹ năng của người phân tích và tiêu chuẩn được thiết lập từ bộ các mẫu chuẩn vàng. Các cơ sở phải tự bảo đảm về chất lượng vàng và chịu sự quản lý của Tổng cục Tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng về kết quả công bố tuổi vàng cho sản phẩm.

Ngoài các Trung tâm 1, 2 và 3 của Tổng cục Tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng có thiết bị phân tích huỳnh quang tia X, các cơ sở nghiên cứu của Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam ở Hà Nội, TPHCM, Đà Lạt và Viện Khoa học Vật liệu cũng có phòng thí nghiệm phân tích huỳnh quang tia X có thể hỗ trợ Bộ KH&CN trong công tác thanh tra chất lượng vàng. Các cơ sở kinh doanh phải tự thực hiện việc xác định hàm lượng vàng trong sản phẩm của mình và công bố cho khách hàng biết để bảo vệ quyền lợi cho người tiêu dùng.

Bảng: Các cơ sở kinh doanh vàng đã được cấp phép sử dụng thiết bị xác định tuổi vàng bằng kỹ thuật huỳnh quang tia X